نوع آن: مد لازم، نوعی مد فرعي است که سبب آن سكون اصلي ثابت و بدون تغیير می باشد.
تعريف آن: هنگامی که بعد از حرف مد، حرف ساكنی با سكون اصلي یا حرف مشدد در یک كلمه بیاید (برای آنکه حرف مشدد در اصل دو حرف مانند هم است که اولی ساکن و دومی متحرک می باشد).
مقدار مد آن: قاریان بر اشباع مد آن شش حركت اجماع دارند.
چرا آن را مد لازم می نامند: به دلیل لازم بودن آن، یا لزوم کشیده شدن آن به میزان شش حركت به اجماع علما، مد لازم خوانده می شود.
انواع آن: مد لازم به دو نوع تقسیم مي شود: واژه ای و حرفي.
1. مد لازم واژه ای: اگر مد لازم در واژه باشد، واژه ای است، که می تواند اینگونه باشد:
مثقل (سنگین): اگر بعد از حرف مد در كلمه حرف مشدد بیاید. مانند:
- ﴿وَلاَ الضَّـالِّـينَ﴾ (فاتحه 7) (مثال اول) لام مشدد بعد از حرف مد آمده است.
- ﴿الْحَـاقَّـةُ﴾ (حاقه 1) (مثال دوم)
مخفف (سبک): اگر بعد از حرف مد، حرف ساكنی با سكون اصلي بیاید و غير مشدد باشد. مثال آن: ﴿ءالئن﴾ که در دو جا در سوره ی يونس آمده استت. مشابه آن دیگر در قرآن وجود ندارد:
- ﴿آلآنَ وَقَدْ كُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ﴾ (يونس 51) (مثال پنجم) وقتی بعد از الف مدي، حرف ساكن اصلي غير مشدد بیاید.
2. مد لازم حرفي: اگر مد لازم در حرفی از حروف مقطعه باشد، مد مزبور حرفي است. این حالت ممکن است در حروفی باشد که هجای آن سه حرف بوده و حرف وسط آن حرف مد یا لين باشد، که عبارتند از (نقص عسلكم). مد لازم حرفي می تواند به اشکال زیر باشد:
مثقل (سنگین): اگر بعد از حرف مد، حرف ادغام شده در حرف بعدی بیاید. مانند:
- ﴿الـم﴾ (بقره 1) (مثال هفتم) بعد از الف مدي در هجاء حرف (لام)، حرف (م) در کلمه ی ميمی که بعد از آن آمده است ادغام شده و مد آن مثقل (سنگین) می باشد.
مخفف: چنانچه بعد از حرف مد، حرف ساكن غير ادغام شده در حرف بعد آمده است. مانند:
- ﴿ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ﴾ (ق 1) (مثال نهم) از الف مدي در (قاف) حرف (ف) ساكن غير ادغام شده در حرف بعدی آمده و مد الف مخفف شده است. |