1

 


 معنی لغوی: پنهان داشتن.
 اصطلاحاً: تلفظ نون ساكن یا تنوين به گونه ای مابین اظهار و ادغام، با ماندن غنه در حرف مخفي.
 حروف آن: پانزده حرف گردآمده در حروف آغازین کلمات بيت زیر:
صف ذا ثـنا كم جاد شخص قد سـما
دم طيبا زد فـي تقى ضـع ظـالما
 أداء اخفاء: هنگام اخفاء نون ساكن یا تنوين، مخرج نون از نوک زبان (با لثه ی دندان های بالا) به نزدیکی مخرج حرف اخفاء تغییر می یابد. یعنی آنکه قاری باید نوک زبانش را کمی از لثه ی دندان های بالا دورتر دارد.
همچنین میزان مد غنه بایستی دو حركت باشد، و آن را –یعنی غنه را- تفخيم کرد اگر حرف اخفاء، مفخم بود. مانند: ﴿إِنَّهُ كَانَ مَنْصُوراً﴾ (اسراء 33) (مثال اول) و ترقيق نمود اگر حرف اخفاء مرقق بود، مثل ﴿إِنَّ لَدَيْنَا أَنكَـالاً وَجَحِيماً﴾ (مزمل 12) (مثال دوم).
باید از تبدیل غنه به حرف مد پرهیز نمود، مانند تلفظ كلمه ی "كـنـتم" به این نحو: "كونـتم" که اشتباه می باشد.

حروفی که همیشه با تفخيم یا ترقيق خوانده می شوند

 

حروف همیشه مفخم

 

حروف همیشه مرقق

 

حروف همیشه مفخم
حروف همیشه مفخم، حروفی هستند که دارای صفت استعلاء می باشند.
حروف استعلاء، همانطور که در مبحث مخارج و صفات بیان شد، هفت مورد هستند که در این عبارت گردآمده اند: خص ضغط قظ.
 از این میان حروف چهارگانه ی اطباق دارای خاصیت تفخيم بیشتری می باشند: حروف مذکور از این قرار هستند: صاد، ضاد، طاء و ظاء .
درجات تفخيم در این حروف بر حسب مصوت آن حرف یا مصوت پیش از آن متفاوت می باشد.
درجات مذکور چهار درجه هستند (از شدیدترین به ضعیف ترین تفخيم):
درجه ی اول: اگر حرف تفخيم مفتوح بوده و پس از آن حرف الف آمده باشد. مانند:
﴿وَلاَ الضَّالِّينَ﴾ (فاتحه 7) 
حروف همیشه مرقق
بقیه ی حروف الفبایی، به جز حروف استعلاء (خص ضغط قظ) و حروفی که گاه با تفخیم و گاه با ترقیق خوانده می شوند (راء، لام و الف).
این حروف همواره با ترقیق خوانده می شوند، بدون درنظر گرفتن مصوت خود آن ها یا حروف ماقبل یا بعدشان: ء ب ت ث ج ح د ذ ز س ش ع ف ك م ن هـ و ي.

 

احكام تفخيم لام


در مورد حرف لام دو حكم وجود دارد: تفخيم و ترقيق.
 حالت های تفخيم لام
1.   لام لفظ جلاله اگر بعد از فتحه آمده یا قرائت با آن آغاز گردد. مثل:
-       ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ﴾ (اخلاص 1)  (مثال اول)
-       ﴿اللَّهُ الصَّمَدُ﴾ (اخلاص 2) (مثال دوم). مراقب ترقيق همزه در لفظ جلاله ی (اللَّهُ) هنگام
آغاز بدان باشید.
2.   لام لفظ جلاله اگر بعد از ضمه بیاید. مثل:
-       ﴿نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ﴾ (همزه 6) (مثال سوم)
3.   لام لفظ جلاله اگر پیش از آن ساكن و قبل از آن فتحه آمده باشد. مثل:
-       ﴿وَأَنَّهُ كَانَ يَقُولُ سَفِيهُنَا عَلَى اللَّهِ شَطَطاً﴾ (جن 4) (مثال چهارم)
4.   لام لفظ جلاله اگر قبل از آن ساكن ما قبل ضمه آمده باشد. مثل:
-       ﴿أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطِيعُونِ﴾ (نوح 3) (مثال پنجم)
   

 


حالت های ترقيق لام
1.   لام لفظ جلاله چنانچه بعد از كسره ی اصلی آمده باشد. مثل:
-       ﴿قُلِ اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾ (زمر 46) (مثال ششم)
-       ﴿وَمَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِندِ اللّهِ﴾ (انفال 10) (مثال هفتم)
2.   لام لفظ جلاله چنانچه بعد از كسره عارضی بیاید. مثل:
-   ﴿لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللّهُ مُهْلِكُهُمًْ (اعراف 164) (مثال هشتم) و (قَوْماً اللّهُ) به صورت: (قَوْمَنِ الله) قرائت می شود.
3.   لام لفظ جلاله اگر قبل از آن ساكن ما قبل كسره آمده باشد. مثل:
-       ﴿وَيُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوا بِمَفَازَتِهِمْ﴾ (زمر 61) (مثال هفتم)
4.   در سایر موارد (اگر حرف لام حرف استفال باشد). مثل:
-       ﴿وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ (عنكبوت 46) (مثال دهم)

احکام تفخيم الف وغنه ی اخفاء

 

تفخيم و ترقيق الف
حرف الف از حرف ما قبل خود در تفخيم و ترقيق پیروی می کند.
بنابراین چنانچه حرفی که پیش از آن می آید مفخم باشد آن هم تفخیم می شود. مانند:
-    ﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ (قارعة 3)
و چنانچه حرف قبل از آن مرقق باشد، ترقیق می یابد. همچون:
-    ﴿أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ﴾ (تكاثر 1)
 

  


تفخيم غنه ی اخفاء و ترقيق
غنه ی اخفاء از حرف بعد از خود از لحاظ تفخيم و ترقيق پیروی می نماید.
بنابراین اگر حرف نون یا تنوين نزد یکی از حروف اخفاء مستعلي (ص ض ط ظ ق) تفخیم گردد، غنه نیز تفخیم می شود:
-    ﴿فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ﴾ (شرح 7)
اما اگر حرف اخفاء جزو حروف استفال باشد، غنه ترقیق می گردد:
-    ﴿وَوَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ﴾ (شرح 2)

 
 
 
 
مخارج و صفات حروف
ادغـــام
احکــام نون ساکـن
احکـــام میم ساکـن
تفخیم و ترقیق
مــد وقصــر
احکـــام وقف
کلام بزرگان
احادیث رسول الله ص
Free Web Hosting